
PATUA HATA DOHOT MARHUSIP
UNSUR – UNSUR SERTA PERANAN DALAM ACARA ADAT BATAK PATUA HATA & MARHUSIP
Uduran Paranak
Dongantubu (Paiduani suhut nagabe pande hata)
Boru Bere (Manghobasi dohot patupahon sipanganon)
Uduran Parboru
Dongantubu (Mamboan tandok dohot ulos (mangulosi)}
Boru Bere (Manghobasi dohot patupahon sipanganon):
Dongan Sahuta (Mangulosi / Manumpaki).
1. Patua Hata
Pangantusion Ulaon Patua Hata:
Ala naung dos roha ni paranak dohot parboru, di ari naung ditontuhon, ro ma paranak dohot manang piga uduranna (dongan tubuna, boru dohot bere) mandapothon parboru. Dung sahat nasida dibagas ni parboru, marsijalangan ma nasida, jala dung sidung marsijalangan alai tontong dope jongjong, sahalak namanguluhon sian paranak manang na gabe protokol ima na patandahon rombongan nasida tu parboru, dung sidung sian paranak, biasa na laos songoni do tongtong sian parboru patandahon angka na dohot jongjong dibagas jabu i. Diboan do disi sipanganon namarsaudara jala tangkas doi dipasahat dohot dihatahon lapatanna tu parboru. Dipasahat paranak ma sipanganon nabinoan nasidai tu pihak parboru, jala dipeakhon dijolo manang diadopan nasida. Parboru pe dipatupa do dekke laho sipasahatonna tu paranak. Di ulaon i, dijou parboru do manang piga dongan tubuna, boru dohot berena, songoni dongan sahuta.
Dung sidung marsipanganon dipungka ma panghataion. Na parjolo, di sungkun parboru ma taringot tu tudu-tudu ni sipanganon naung pinasahat ni paranak tu nasida. Dialusi paranak ma, jala tangkas ma didok surung-surung ni parboru ma i. Ditorushon ma muse panghataion, ima na masitariparan hata, lumobi di pangidoan ni paranak di naro nasida patua hata.
Taringot tu ruhut ni panghataion pinatupa do songon naskah, asa ummura muse ulahononta. Songonon ma teknis pelaksanaanna :
*) Paranak Marga Sianturi SImataniari, parboru Marga Rajagukguk.
Protokol ni Paranak:
“Horasma dihamu saluhutna tulang dohot nantulang nami”
[Note: huhut masuk tu bagas jala marsijalangan].
Protokol ni Parboru:
“Horasma tutu nang dihamu amangboru nami.”
[Note: Dung masuk jala dung sidung marsijalangan, jongjong dibagas jabu].“
“Dihamu amangboru nami naung ro tubagas nami, hatani ompunta naparjolo do mandok; Sungkun mulani hata, sise mulani uhum, jadi namanungkun ma hami amangboru, barita ni haroromuna mandapothon hami ditingkion, tangkas ma paboa hamu.”
[Note: molo diboto, margana ma dijouhon].
Protokol ni Paranak:
“Gabe jala horas rajanami. Andorang so hualusi hami sukkun-sukkun ni rajai, tarsingot ni haroronami, jumolo mandok mauliate do hami diharadeon niroha muna manjangkon haroro nami ditingkion ima parboruon muna marga ………. Ido tutu raja nami, hatani ompunta naparjolo do mandok; Sungkun mulani hata, sise mulani uhum, ia nunga manungkun rajai tarsingot diharoro nami tu inganan napinarademuna songon sikkap ni bagas namarampang namarjual. Taringot disungkun-sungkun nirajai, posma roha muna, ia barita niharoro nami tubagas munaon, barita panggabean parhorasan do raja nami nahuboan hami. Tulang naburju… Dipodahon dainangdo tuhami, ima namboru muna, mandok; molo lao ho amang tujabu ni tulangmu, sotung mangembal ho da amang, ingkon boanonmu do sipalas roha ni tulang dohot nantulangmi. Jadi ido nahuboan hami ditingkion raja nami. Mangido hami asa disigati pariban nami ima nian raja nami.”
Protokol ni Parboru:
“Molo songonido amangboru, mauliate ma tutu.”
[Note: Disuru ma boru nasida manigat nabinoan ni paranak].
“Dihamuna boru nami, asa sigati hamu ma jolo nabinoan ni pariban munaon.”
Boruni suhut:
[Note: Dung disigat, dialusi boru i ma, sumando amang, ninna mangalusi].
“Suman do rajanami…”
Protokol ni Parboru:
“Nauli boan hamu ma jolo tu pudi.”
[Note: Diboan ma tupudi dipature jala dihobasi nabinoan nasida i].
“Dihita saluhutna, hundul ma hita”.
Protokol ni Paranak:
[Note: Dungi laos dipakke paranak ido partikkian i, patandahon suhut bolon ro di uduranna].
“Tulang naburju… hupantadahon hami ma jolo, hami naung ro diadopan muna dititingkion, molo hami, saompu dope, ima ompu …………, marga …………, haha namion ma nagabe suhut dihami, akkang boru mami ima boru ……….. d.u.”
Protokol ni Parboru:
[Note: Laos songoni ma muse parboru, tong do dipatandahon tu paranak i nasida].
“Mauliatema amangboru nunga tangkas dipatandahon amangboru. Hamipe nanidapot muna dibagason tong do songoni, hupantadahon hami ma, ia hami ompu …………, marga ………… rap dohot dongan sahuta nami, ia suhut nami parbagason, ima haha nami akkang boru nami ima boru ……….. d.u.”
PASAHAT TUDU TUDUNI SIPANGANON, MARSIPANGANON, DUNG SIMPUL MARSIPANGANON
Protokol ni Paranak:
[Note: Dung sidung dipature boru sipanganon i diboan ma muse tuadopan nasida (suhut paranak dohot parboru)].
“Dihamu boru nami, molo dung ture, asa boan hamuma tu jolo on sipasahatonta…”
[Note: Dung rade tudu-tudu ni sipanganon i, diuduti ma muse mandok]
“Tulang naburju… naeng ro ma hami nian mandapothon rajai, mangaradema hamu.”
[Note: maksudna laho pasahat tudu-tudu ni sipanganon].
Protokol ni Parboru:
“Gabe amangboru, mangido tingki hami satongkin.”
“Di hita namardongan tubu, suang songoni rajani boru, bere dohot raja ni dongan sahuta nami, ala naeng ro ma rajani pamoruonta mandapothon hita, asa rap manjalo ma hita dinasida. Boha nunga marnatampak be hita? Mauliate.”
“Nunga mangarade be hami amangboru.”
Protokol ni Paranak:
“Gabe Tulang…”
“Songonima dihamu Tulang nami, diari nauli dibulan nadenggan, ditaon parasianon, rodo hami pamoruonmuna pasahat tudu-tudu nisipanganon namarsaudara, tudu-tudu nipanggabean parhorasan maon dihamu rajanami. Molo tung songonon dope naboi hupatupa hami, lasma rohamu manjalosa.”
“Songon hata ni situa-tua ma dohonon, Huta tano bato parasaran ni leang-leang; Horas ma dihamuna manjalo, horasma dihami namangalean.”
[Note: Diolophon natorop], “horas ma tutu!”.
Protokol ni Parboru:
[Note: Laos digorahon ma boruna nasida asa diboan nalaho sipasahaton nasida, ima dekke simudur-udur].
“Di hamu rajani pamoruonnami, dos do nakkokna, hami pe antong adongdo sipasahaton nami, on pe mangarade ma hamu.”
“Amangboru, dison hupasahat hami tuhamu dekke simudur-udur, dekke sitio-tio, dekke sahat dohot pangidoan nami tu Tuhanta pardenggan basaI, asa sai mudur-udurma hamu tudolok tutoruan, tio ma aek inumonmuna, jala sahatma angka nauli angka nadenggan dihamu. Molo tung songononpe naboi hupasahat hami, lasma rohamu. Asa dohonon ma songon nidok ni natua-tua; Asa sahat solu sahat tu bontean, nunga hupasahat hami dekke simudur-udur, dekke sitio-tio, dekke sahat, sahat ma hita tu parhorasan sahatma tu panggabean.”
[Note: Diolophon angka natorop], “Ima tutu.” [laos masijalangan].
Protokol ni Parboru:
“Amangboru… Ala hamudo naro mandapothon hami, ba asa marsipanganon hita, sian hamu ma namamboan tangiang marsipanganon. Hupasahat hami ma tu hamu.”
Protokol ni Paranak:
“Nauli ma i Tulang.”
[Note: Dipangido ma donganna mambahen tangiang mangan. Jala dung simpul tangiang mangan laos didok ma hata ni sipanganon i].
“Pinasahat ma tu amang Sintuai ma namamboan tangiang marsipanganon”
Sintua Mamilang Tangiang Mangan:
“Gabe jala horas… Dihita saluhutna tapasada ma rohanta, tapaundukma dirinta, martangiang ma hita. d.u.”
[Note: Dung sidung martangiang]
“Songoni ma dihita salahutna amanta raja inanta soripada; Sitiptipma sigompa, golang-golang pangarahutna, Molo tung songon on pe natarpatupa hami, sai godang ma pinasuna.”
[Note: Diolophon natorop; Emmatutu!], “Marjomutma hita.”
Protokol ni Parboru:
“Dihita namardongantubu, rajani boru dohot bere, lumobi dirajani dongan sahutanami, molo tung dijoloni hasuhutonpe tudu-tuduni sipanganonon, ba na rap mangadopima hita dison, botima.”
[Note: Diolophon nasida].
[Note: Dungi disuruma pamoruonna maneati aliang-aliang dohot ate-ate ni sipanganoni, somalna nian, sian pamoruan ni paranak do, alai dosniroha nama i].
Protokol ni Paranak:
[Note: Manariashon, patamahon tu dongan tubuna dohot uduranna taringot tu dekke naung dijalo nasida sian parboru.]
“Dihita namardongan tubu, suang songoni di boru dohot bere nami, molo tung dijoloni suhutbolontape dekke napinasahat ni rajai, naung rap manjalo ma hita disi ate?”
[Note: Diolophon uduran ni paranak; “nauli.”].
DUNG SIDUNG MARSIPANGANON
Protokol ni Parboru:
“Dihamu rajani Pamoruonnami, nangkin tangkasdo dipasahat hamu tuhami tudu-tuduni sipanganon namarsaudara. Didok hatani natua-tua, Andorang so diseat raut, jumolo diseat hata.” “Beha Amangboru, tarsongondiama partordingni tudu-tuduni sipanganon naung pinasahatmunaon tuhami?”
Protokol ni Paranak:
“Nauli Tulang. Taringot tu tudu-tuduni sipanganon naung hupasahat hami tu hamu, ba surung-surungmuna doi rajanami. Botima Tulang!”
Protokol ni Parboru:
“Mauliatema Amangboru. Ala surung-surung nami do didok hamu, gabe jala horasma dihamu.”
“Dihita namardongantubu, rajani boru dohot bere lumobi dirajani dongan sahuta, nunga tangkas husungkun hami rajani pamoruonta, ia tudu-tuduni sipanganon naung tajaloi, didok nasida surung-surungta doi. Beha saonari ma tabagi?”
[Note: Dialusi pihak (horong) parboru],
“Annon ma tabagi.”
[Note: disuruh boruna paulihon tupudi] “Antong molo songoni, di hamu borunami, asa boan hamu tudu-tudu nisipanganon jala pature hamu hombar tu hasahatanna dipudi, unang lupa hamu asa tangkas pasahat hamu jambar tu rajani dongan sahuta ate!”
Protokol ni Paranak:
“Suang songonima dihamu borunami, asa pauli hamu dekke naung tangkas tajalo sian rajai nangkin.”
Protokol ni Parboru:
“Boha Amangboru, nunga boi tatorushon panghataionta?”
Protokol ni Paranak:
“Nauli rajanami.”
Protokol ni Parboru:
“Alai mangido tingki hami satongkin, asa jolo mangalap hata jala masipasangapan jolo hami namardongantubu.”
[Note: Songon on ma hatana]:
“Di hita na mardongan tubu, rajani boru dohot bere nang dohot rajani dongan sahuta, ala naeng mulaanta ma panghataion, asa martangi-tangian hita.”
“Jala laos songoni ma dihita namardongantubu. Songon naung somal taulahon, ala hami haha / anggi doli muna ma nuaeng songon hasuhuton bolon, diulaonta sadarion, jadi hamu anggi / haha doli nami ma nagabe raja panungkun, raja hata, diulaonta sadarion. Songon hata ni situa-tua namandok: Molo tinallik huling-huling tandos tu holi-holi. Molo hahana gabe husuhuton, ba angginama na gabe panamboli, manang sebalikna Molo anggina gabe husuhuton, ba hahana ma nagabe panamboli.” Onpe hupasahat hami ma tu hamu.
[Note: Dijalo haha / anggi ni hasuhuton parboru ma pangidoanni suhut (protokol ni parborui. Jala dung tangkas masipasangapan, diputushonma sahalak sian nasida gabe parsinabul / Raja Hata. Langsungma Parsinabul i manghatai].
Pande hata ni Parboru:
“Mauliatema dihamu suhutnami. Tangkasdo dipasangap hamu hami dongan tubumu. Toho do i tutu, sada songon daion mual do hita nasailaon, dang dua daion tuak, sisada anak sisada boru. Hujalo hami ma pangidoanmunai jala huulahon hami mardongan unduk nang serep niroha. Sahali nari mauliate ma dihamu suhut nami mauliate nang dihita saluhutna.”
[Note: Laos ditorushon ma panghataion tu Paranak.]
“Di hamu rajani pamoruon nami, nunga mangarade be hami, boha molo dung mangarade hamu, asa tapungka namanghatai.”
Protokol ni Paranak:
“Nauli rajanami, alai lehon hamu jolo tingki dihami pamoruonmuna, asa jolo masipasangapan hami namardongan tubu.”
[Note: dioloi parboru]. Mauliate.
[Note: Nian sian mulanape nunga hira tangkas ise nagabe parhata, baik sian pihak parboru songoni nang pihak paranak. Alai ido huroha seni dohot pangalaho ni ruhut-ruhut paradatoni, lumobi di namanat mardongantubu).
Pande hata ni Paranak:
“Songonima Tulang raja bolon, nunga mangarade be hami.”
Pande hata ni Parboru:
“Mangkatai ma hita rajani boru.”
“Horas ma dihita saluhutna.”
“Jumolo ma tapasahat hamauliateon ni rohanta tu Tuhanta pardenggan basaI, namangiring-iring pardalanan ningolunta, jala napataru hamu pamoruon nami dibagasan hahipason mardongan las ni roha, naro jala pajumpang dohot hami hula-hulamuna natongtong dibagasan hahipason. Mauliate ma di Tuhanta.”
“Ia nunga marnatappak hita tutu diingananon, ima sikkap ni bagas sibagandingtua, bagas namarampang namarjual, bagas namarsangap namartuaon, sigonggom nasa pangisina, bagas pangantaran ni anak dohot pangantaran ni boru, bagas partonggoan ni akka raja, bagas panjaloan ni sangap dohot tua tarlumobi ma panjaloan ni pasu-pasu nasian Tuhan Debata.”
“Ia nunga hundul hita tutu dikursi namarsandaran, songon sikkap ni amak tiar, asa tiarma panggabean tiar nang parhorasan tu hita saluhutna namarhula-hula marboru saonari sahat tu joloanon.”
“Amangboru naburju, nakkin tutu nunga tung takkas huparsaulihon hami ima sipanganon nabinoan muna i, bosur hita mangan indahan nalas, dohot marlompan juhut nataboi, dohot minum aek sitio-tio napinarademunai.
Asa disi do gandina disi do gandona, disi do daina disi nang tabona, sirsir dohot sirana hona nang asomna. Mauliate ma dihamu.”
“Bakkona mai antong amangboru, sai jolo ninangnang do asa ninungnung, sai jolo pinangan ipe asa sinungkun. asa tep-tep do mula ni gondang, serser do ia mulani tortor. Sise mula ni uhum, sukkun mula ni hata. Namanungkun ma hami tu hamu rajani boru taringot tu sintuhu ni sipanganon naung ta parsaulihon i. Asa diama laklakna diama unokna, dia ma hatana, dia ma nanidokna, takkas ma hamu marboa-boa!”
Pande hata ni Paranak:
“Mauliatema tulang nalagu…”
“Andorang so hualusi hami sungkun dohot sise ni rajai, jumolo ma hupasahat hami mauliate malambok pusu sian bagas roha nami tuhamu tulang nami, alani panjalo manang dipanjangkonmu tu hami pamoruonmuna ditingkion. sahalinari, mauliate hudok hami tu hamu. Mauliate ma di Tuhan.
Namanukkun manise ma rajai taringot situhu ni sipanganon naso sadia i, tulang naburju molo tung pe songoni dope naboi natarpatupa hami ditingkion ro mandapothon hamuna hula-hula nami, palias mai raja nami dang tois ni roha nami, molo tung na mangholit pe raja nami, asi ma roha ni Tuhan martamba-tamba ma nauli tu ari nanaeng ro, sai ditambai ma pasu-pasuNa, asa boi muse patupaon nami songon palashon roha muna diari nanaeng ro, alani i raja nami songon hata ni natua-tua ma dohononnami: Otik si butong-butong, godang si pir ni tondi. Otik so sadia pe na boi hupatupa hami i rajanami, Sai pamurnas ma i tu daging, saudara ma i tu bohi, sipasindak panaili, sipaneang holi-holi.”
“Asa songon nidok ni natua-tua do dohonon; Tintin ma natinopa, golang-golang do pangarahutna, otik so sadia pe natarpatupatupa hami, sai godang ma pinasuna.“
“Ia namanungkun ma rajai dihatani indahan masak dohot lompan na sosadiai. Ia hatana, panggabean parhorasan do rajanami. Sidok boti raja nami!”
Pande hata ni Parboru:
“Mauliate ma di hamu rajani boru, panggabean parhorasan do hape haroromuna ditingkion. Ido nataparsinta, dohonon ma songon hata ni situa-tua: Asa bagot namarhalto niagatan dirobean, Horas ma hami namanghasagathon, tu gabena ma hamu namangalean. Asa timbo dolok martimbang, panatapan tu pangaloan, Sai mamasu masu ma amanta debata naginjang, asa martamba-tamba dihamu nang sinadongan. Alai amangboru, mardakka bulung sihupi, margota do ia bulung demban, marangkup do nauli, mardongan do nadenggan. Asa marsiangkup songon nahundul, jala marsidongan songon namardalan. Siakkup ni panggabean parhorasan i amang boru tontu adong ma nanaeng sitaringotan ido na husungkun hami. Namanangkasi ma hami di hamu raja niboru, Asa tangkas ma uju Purba, tangkasan uju Angkola, Tangkas ma tutu hita maduma, tangkasan ma hita luhut mamora. “Sitangkas ni panggabean parhorasan i amangboru, paboa Amangboru tu hami asa adong sibegeon ni pinggol, jala sitiopon diroha. Hatahon amangboruma!”
Pande hata ni Paranak:
“Mauliatema tulang nalagu, tohodo songon nidok ni rajai, marangkup do nauli, mardongan do nadenggan. Siakkup ni panggabean parhorasan i tutu raja nami ima di haroronami mandapothon hamu, asa tangkas ma uju Purba, tangkasan uju Angkola, tangkas ma tutu hita maduma, tangkasan ma hita luhut mamora. Sitangkas ni panggabean parhorasan tangkas ma tutu paboaon tu rajai, didok natua-tua: Tinaba bulu godang laho bahen hite-hite, molo anak naung magodang denggan ma mar hot ripe, tulang nalagu ia anak nami ima bere muna nungabe magodang, jala ro mangalu-alu tu hami, paboahon naung tangkas masitandaan jala masihaholongan dohot boruni Rajai sian bagason. Didok tu hami; Bapauda laho ma hamu mandapothon Tulang Rajagukguk i tujabuna, tung naburju do tulang tarlumobi nantulang i. Laos tuat do burjuna, sahat tu boru ni tulang i, bapauda, on do naumporlu, nunga marsihaholongan hami dohot boru ni tulang i, jala nunga dos roha nami, satahi sapanghilaan hami laho mamungka pardongan saripeon! ninna alu-aluna tu hami rajanami.” “Tarsonggot do hami umbege alu-aluna i, nang pe las rohanami. Alana, tingkos do dirohanami, ro anaknami tubagas munaon. Alai, molo sian keadaannami, tung naso barani dope hami mandapothon rajai. Alai ala las niroha dohot holong do namamboan hami rap dohot anaknami ro tu jolo ni Rajai ditingkion, jala nunga tangkas huida hami, minar-minar situtu do bohimuna manjangkon haroronami, on pe Tulang, molo tung siat elek-elek pangidoannami, asa unang holan hata ni naposo be hata ni nasida naduai, asa tatingkathon nian gabe hata ni angka natua-tua [dipaboa goar ni anakna jala didok goar ni anak boru i]. Jadi Tulang, napatua hata ma haroronami ditingkion. Asa i ma elek-elek pangidoan nami. Sidok boti raja nami!”
Pande hata ni Parboru:
“Mauliatema Amangboru. Akkup ni panggabean parhorasan i barita las ni roha do hape. Nakkin didok amangboru tinaba bulu godang laho bahen hite-hite, molo anak/boru nunga magodang denggan ma gabe mar hot ripe. Hami pe amangboru dohonon nami do, asa baringin sabatona, tolu ranting sakkabona, molo anak manang boru naung magodang, denggan ma tutu molo marhasohotan.”
“Nakkin takkas didok amangboruku, napatua hata ma haroromuna ditingkion, alai amangboru, asa takkas huboto hami, ala godangdo boru nami, manakkasi hami amangboru, ise ma goar ni boru nami i, jala ise ma goar ni bere nami i?”
Pande hata ni Paranak:
“Imada tutu Tulang, santabi ala hurang dimpos hupaboa hami, ia goar ni bere muna, ima anak nami ………… Ia goar ni boruni rajai ima ……………. Sidok boti Rajanami.”
Pande hata ni Parboru:
“Mauliatema amangboru… Antong lehon hamu ma jolo tikki tu hami asa jolo hutariashon tu hami namardongantubu boru dohot bere tarlumobi tu rajani dongan sahuta nami.”
“Asa onpe dihita namardongan tubu, boru, bere, suang songoni rajani dongan sahuta, nunga tangkas tabege sian pamoruonta diharoro nasida, i ma dinapatua hata. Andorang so nilehon tingki dinalaho mangido pandapot sian hita, jolo tapatangkas ma jolo borunta, ate, manangna tutudo dijalo hata sian anak ni pamoruonta.”
“Di hamu borunami, sungkun hamu jolo paribanmu / maenmu.”
Alus ni boru sian pudi: “Sintong jala tutu do Amang nanidok nasida i.”
Dung i ditorushon ma muse panghataion:
Pande hata ni Parboru:
“Asa dihita namardongan tubu, boru, bere, suang songoni rajani dongan sahuta nami asa talehon pandapotta. Jala parjolo ma sian hita namardongan tubu, tu haha doli/anggi doli.”
“Sian boru dohot bere nami”
“Sian dongan sahuta.”
[Note: Hata sian haha doli/anggi doli, boru, bere, suang songoni rajani dongan sahuta manolopi nauli nadenggan sude. Jala ndang apala ris jala sude manghatai, alai porlu do lehonon tingki tu nasida].
“Mauliate ma dihamu saluhutna. Jadi nuaengpe hupasahat ma jolo tu suhutbolon nami.
Suhut/Paidua ni Suhut:
“Mauliatema, molo sian hami hasuhuton, sian mulana pe nunga tangkas hupasahat tu hamu haha/anggi. Sisada hata ma hita, bulung ni dakkana do bulung ni rantingna, ulaon ni hahana do ulaon ni anggina. Ima sian hami hasuhuton. Botima!”
Pande hata ni Parboru:
“Jadi dihamu raja ni pamoruonnami, nunga tangkas dibege hamu angka pandapot sian hami. Nunga satolop hami, asa hujalo hami ma diharoromuna, napatua hata. Sai didongani Tuhanta ma hita saluhutna jala dipasu-pasu angka ulaonta! Horas ma dihita saluhutna.”
2. Marhusip (Mangarangrangi)
Molo dioloi jala digabehon parboru di napatua hata i, ala ulaon patua hata dohot marhusip somal gabe sada ulaon do i (sadari i) diulahon di Jakarta, sada tinembak dua hona, pintor mangido jala mangelek ma muse paranak asa ditingkathon nian panghataion tu ulaon namarhusip manang mangarangrangi.
Molo dung dioloi jala digabehon parboru tu ulaon namarhusip, dilehon ma tingki dohot kesempatan tu paranak laho patolhashon, manariashon angka sangkap pangidoan nasida.
Parjolo, dipangido paranak ma bentuk ni ulaon (alap jual manang taruhon jual, dohot ulaon sadari).
Paduahon, ima taringot tu somba ni uhum, somba ni adat, sinamot ni boru: Misalna, didok sahali mangelekhon, sahali manombahon, dalam bentuk sinamot sitombol rambu pinudun dohot angka pangidoan na asing dope. Molo dung singkop jala dapot dos ni roha di angka pangidoan na asing nahombar tu ulaon i jala digabehon parboru.
Dungi muse dilehon parboru do kesempatan tu paranak laho pasahathon pangidoan nasida, i ma taringot ulos herbang si jaloon nasida sian parboru muse di ulaon unjuk. Taringot tu bilanganna, unang ma lobi nian sian 17 bulung.
Jadi molo dung denggan mardalan sude na i, mardalan ma muse ingot-ingot, ima berupa hepeng sian paranak dohot parboru laho dibagi-bagihon tu angka tuturna na ro di ulaon patua hata dohot marhusip i. Lapatanna, asa ingot nasida saluhutna di angka rencana ni ulaon naung ditolopi nasida. Jala laos mangihut ma dipangido asa ditanda nasida kedua calon penantin. Calon pengantin baoa manjalangi pihak parboru, calon pengantin boru manjalangi pihak paranak.
Naringkot sihataan:
- Rumang ni ulaon : …………..
- Bolahan amak / alaman : …………..
- Sinamot : …………..
- Suhi ampang na opat ima nanidok:
- Sijalo bara (amangtua/amanguda ni boru muli),
- Simandokhon/simanggokhon (iboto ni boru muli naung hot ripe, molo so adong boi do sian ama manang ompung martinodohon),
- Pariban (haha ni boru muli manang namboruna),
- Tulang (iboto ni inang ni boru muli).
- Molo soadong dope iboto ni boru muli naung marhasohotan, somal do niida dipasahat “jambar si tiop batahi”.
- Panandaion, taringot tu panandaion, boi ma ditorushon tu:
- Haha-anggi, anak manjae sian namartinohon ni hasuhuton.
- Ompung suhut ni boru muli
- Ompung bao ni boru muli
- Parorot (namboru ni boru muli)
- Paidua ni suhut, sian angka ompu namartinodohon, dst.
- Pinggan panganan : …………..
- Panjuhutina : …………..
- Parjambaran : …………..
- Godang ni ulos herbang : …………..
- Ulos tinonun sadari : …………..
- Bolak ni alaman / inganan : …………..
- Godang ni undangan ;
- Paranak : ………….. KK (………….. jiwa)
- Parboru : ………….. KK (………….. jiwa)
- Martumpol ;
- Inganan : …………..
- Alamat : …………..
- Ari : …………..
- Pukul : …………..WIB.
- Marsibuha-buhai ;
- Inganan : …………..
- Alamat : …………..
- Ari : …………..
- Pukul : …………..WIB.
- Pamasu-masuon ;
- Inganan : …………..
- Alamat : …………..
- Ari : …………..
- Pukul : …………..WIB.
- Ulaon unjuk (pesta) di alaman ni paranak :
- Inganan : …………..
- Alamat : …………..
- Ari : …………..
- Pukul : …………..WIB.
- Dekke : …………..
- Prosesi masuk tu gedung ;
- Protokol ni paranak : …………..
- Protokol ni paranak : …………..
- Protokol ni parboru : …………..
- Suhut paranak & parboru : …………..
- Si pir ni tondi : …………..
- Ulak ni tandok : …………..
- Penutup ;
- Mandok hata sian dua hasuhuton
- Mandok hata tu kedua calon pengantin
- Kedua pengantin manjalang
- Ingot-ingot
- Marende & martangiang.
Taringot tu ruhut ni panghataion pinatupa do songon naskah, asa ummura muse ulahononta. Songonon ma teknis pelaksanaanna :
Paranak Marga Sianturi SImataniari, parboru Marga Rajagukguk.
Pande hata ni Paranak:
“Mauliatema Tulang, malambok pusu rohanami, dinaung tangkas dioloi hamu elek-elek pangidoannami dinapatua hata. Sahalinari, mauliate ma dihamu saluhutna.”
“Alai Tulang, songoni do huroha pangalahona, dang na siat mamiding, siat mamolak hami Tulang, mangantusi ma hamu Tulang didaoni pardalanan nami ro sian huta nami mandapothon hamu Tulang dohot nantulang nami tu hutaon, molo tung siat muse elek-elek pangidoannami, asa tauduti jala tatingkathonma nian tunamangihut, ima namarhusip manang mangarang-rangi diangka ulaon namangihut, ima namardomu tu sangkap manang rencana siulaonta, marlambas rohama rajai mangoloi pangidoannami. Sidok boti raja nami.”
Pande hata ni Parboru:
“Mauliatema dihamu rajani pamoruonnami, didok rohanami hian nian, ala tung tabo do sipanganon napinatupani namboru nami i, bulan naro ma nian ro hamu muse mandapothon hami. Alai molo tung pe songoni, andorang so hualusi hami lehon hamu jolo tingki, asa mangalap hata dohot tahi jolo hami angka namardongan tubu, boru dohot bere, nang di rajani dongan sahutanami.
[Note: Ditariashon ma tu sude horong ni parboru i taringot tu ulaon parhusipon. Jala sude manolopi (setuju).]
“Ala nunga dos rohanta, mauliatema!”
“Ipe dihamu rajani pamoruonnami, taringot tu pangidoanmunai hujalo hami mai, manang songon dia husip-husip manang rencanamu. Hupasahat hami ma tingki tu hamu. Botima!”
Pande hata ni Paranak:
“Gabe jala horas ma Tulang. Nunga tamba lasni rohanami. Songon nahudok hami nangkin, diharoronami tu bagasmunaon alani alu-alu ni anaknami naung ro tubagasmunaon, jala sai dihatahondo tuhami haburjuonmuna. Santabima Rajanami, didok natua-tua, ida-ida do tunabutong, jora-jora tunamale. Asa nunga tung tangkas huida hami dihaburjuonmuna marboru.”
“Tulang, andorang so hutariashon hami husip-husip dohot pangidoannami, mangido tingki hami satongkin asa masipasangapan jolo hami namarhaha-anggi, songoni tu boru dohot berenami.
“Dihita saluhutna, nian andorang laho borhat pe hita tubagas ni hula-hulanta dijabuon, nunga sisada tahi sisada pangidoan hita laho mangelek dohot pasahathon angka pangidoanta, beha, ahu ma napasahathot elek-elek pangidoanta?”
[Note: Ditolopi sude sian horong ni paranak].
“Dihamu Tulang, Nantulangnami, dohot sude hamu nahuparsangapi hami. Sian hami pamoruonmu mangido mangelek tu adopan nirajai, asa tung sangap hamu, rajanami, alaponnami ma boru ni rajai sian tonga-tonga nibagason. Jadi rumangni ulaon siulaonta, alap jual ma Rajanami, jala ulaon sadari (paulak une).
“Taringot tu somba niuhum, somba ni adat manang sinamot, rajanami, nunga dos rohanami dohot tahi nami, asa sisahali mangelekhon, sahali manombahonma hami tuhamu rajanami, sitombol. Ima jolo elek-elek pangidoannami.”
Pande hata ni Parboru:
“Mauliatema di rajani pamoruonnami. Nunga tangkas hubege hami pangidoan munai, ima direncana ulaon alap jual, jala ulaon sadari, dohot di na sisahali manombahon hamu di sinamot ni borunami. Alai, ndang namarhata sinamot do pe hita Amangboru. Songon pangidoanmuna nangkin, namarhusiphusip dope hita ditingkion. Alai nadengganmai tutu, ingkon jolo nirangrangando angka nanaeng ulaonta haduan. Asa hupasahat hami ma jolo panghataionon tuhami namardongan tubu, boru dohot berenami, nang di rajani dongan sahutanami.
Haha/anggi dongan tubu:
“Di hamu pamoruonnami, taringot diulaon alap jual dohot ulaon sadari, mauliate ma. Alai molo taringot tu sinamot ni borunami, tung tangkas jala godang pasahat hamu, asa las rohanami hula-hulamu, lumobi mai ala didok hamu, hamu do bolahan amak. Asa ndang apala horbo, hoda dohot angka mas nahupangido hami, alai tangkas ma godang bahen hamu, Amangboru. Botima!”
Boru, bere, pariban:
“Molo sian hami, songon nanidok ni hula-hula / tulangnami nangkin do. Asa las roha nasida, pasahat hamu godang sinamot ni paribannami i. Botima!”
Dongan sahuta:
“Mauliatema di hasuhutonnami di jabuon na mangalehon tingki manghatai tuhami. Sian hami, molo dung dos rohamu, denggan masipaolo-oloan, na marhula marboru asa dapot ma tarida di sisongon hatani natuatua:
Bona ni aek puli ma di dolok Sitapongan. Gabe jala dapot ma di hamu angka na uli ala naung tangkas masipaolo-oloan.,
gabema jala horas sian hami dongan sahuta, botima.
Pande hata ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, nunga apala tangkas dibege hamu di angka panghataion dohot pangidoan sian hami. Taringot di pangidoanmuna, ulaon sadari, hujalo hami ma i. Alai taringot di sinamot ni borunami, di dok hamu sisahali manombahon, asa tung tangkas godang pasahat hamu.
Didok natua-tua, Nunga pitu lilinami, paualu jogiannami, Nunga uli nipinami, ai gok ma sinamot di hajutnami. “Ipe Raja ni Boru, huoloi hami ma pangidoanmunai jala tangkasma hatahon hamu sian i.”
Pande hata ni Paranak:
“Mauliate ma di hamu Rajanami. Suang songon i di paribannami dohot raja ni dongan sahuta ni Raja i. Malambok pusu jala lumbang panghilalaannami di naung tangkas dioloi hamu angka pangidoannami. Suang songoni di sinamot ni Boru ni Raja i, na naeng parumaennami, ima sitombol-rambu-pinudun. Ia godang ni sinamot na laho sipasahatonnami Rajanami, godangna Rp. 20.000.000,00 (dua puluh juta rupiah) ulaon sadari. Asa las ma rohamu jala gabehon hamu mai Rajanami!
Pande hata ni Parboru:
“Mauliate ma di Raja ni Pamoruonnami, nunga tangkas hubege hami di bilang-bilang ni sinamot ni borunami, godangna Rp. 20.000.000,00 (dua puluh juta rupiah) ulaon sadari. Jadi di hita pe na mardongan tubu, lumobi hasuhutonnami, songon i di boru, bere, dohot dongan sahutanami, ala nunga dos rohanta jala taoloi nangkin pangidoan ni pamoruonta, ba taoloi jala tagabehon ma i.
“Alai, di hamu rajani pamoruonnami, taringot tu jambar nagok ima suhi ni ampang naopat dohot panandaion, asa tangkas muse pasahat hamu tu hami. Taringot tu bilanganna, hupasahat hamima tu hamu haduan marhite suhutnami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Naporlu muse tahe Amangboru, taringot tu si jalo tintin marangkup, tu haha parhundulnami, tulang ni nanaeng helanami, rap paradehon ma hita diulaon i muse.”
Parsinabul ni Paranak:
“Nauli ma i, Rajanami.”
Ulos herbang & ulos natinonun sadari
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami. Asa dos tuatna, dos nang nakkokna, molo tung adong sidohonon manang pangidoanmu tu hami. Hupasahat hami ma tingki on tu hamu.”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami. Adong do sipangidoonnami tu hamu. Namauas jala masihol do hami diangka tangiang dohot pasu-pasu sian hamu rajanami. Jala molo siat elek-elek pangidoan nami, asa sude ma hami ulosanmu dohot ulos herbang diulaon i muse. Songon i ma elek-elek pangidoan nami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Pos ma rohamu Amangboru, sude do hamu pasu-pasuon-nami, lumobi di tangiangnami. Alai songon ulos herbang sipasahaton nami tu hamu, bilanganna 17 (sampulu pitu) lembar ma. Alai sude do hamu muse dapot ulos nang pe sian ulos-ulos natinonun sadari.”
“Hombar tusi tahe Amangboru, taringot tu ulos-ulos i dohot pinggan panganan, dos ma rohanta ate, asa masialusi na diibanabe ma hita raja ni boru?”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami, hujalo jala hugabehon hami ma i.”
Parsinabul ni Parboru:
“Naporlu muse hataanta ima taringot tu teknis ni ulaon, ari ni ulaonta i, tempat (gedung), angka undangan/”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami, nahombar tusi, lehon hamu jolo tikki tu hami manjahahonsa, tarsongon on ma konsep manang rencana nami:
- Partumpolon di gareja tanggal……., pukul……., .
- Ting-ting parjolo tanggal……., ting-ting paduahon tanggal…….,
- Pamasu-masuon tanggal…….., di gareja (tempat)……., dst.
- Ulaon unjuk (pesta) di alaman ni paranak, gedung……., dst
- Godang ni undangan tu paranak……., lembar dst.
- Dohot angka na asing dope.
Jadi raja nami, taringot diangka parjambaran, nasomal ima raja nami, dang na mandok sidapot solup, alai patupaon nami ma naung somal diluat nami, ia panjuhutina diulaon i rajanami namarmiak-miakma. Songonima rajanami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma amangboru. Taringot tu namarsibuha-buhai, laos dibagason ingananna, jala tamulai ma pukul 08.30 WIB … dst. Boha Raja ni Boru, nunga uli rohamu di si?
Parsinabul ni Paranak:
“Nauli jala nunga denggan i rajanami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Ala nunga hira sude tahatai, tarangrangi disangkap ni ulaonta, saonari sahatma hita tu namarhata si gabe-gabe. Hami sian hula-hula ma napasahathon jala mangampu ma sian hamu pamoruonnami ate!”
“Jala, santabi ma hita saluhutna, ala mardalan do tingki, jala ndang pola namangurangi angka holong dihita, dosma rohanta asa langsungma pinasahat tu hasuhuton. Botima!”
Hasuhuton/Paidua ni Suhut sian Parboru:
“Mauliate ma di hita saluhutna, lumobi di Tuhanta. Jumolo hupasahat hami mauliate di dongan tubu, haha/anggi, raja ni boru, bere, dohot raja ni dongan sahuta nami, ima di naung rade rohamu mandongani hami … dst. Suang songon i di pamoruonnami marga .., dohot uduranmuna … dst.
Parsinabul ni Paranak:
“Hita pe naro tubagasan ni hula-hulanta dison, dosma rohanta. Molo namangampu hata nauli nadenggan sian hita, langsung ma tu haha/anggi doli hasuhutonnami. Botima!”
Suhut/Paidua ni Suhut sian Paranak:
“Mauliate ma di Tuhanta, mauliate ma di hamu sude hula-hula nami, pariban dst…
Parsinabul ni Parboru:
“Nunga denggan mardalan ulaonta sadarion, jala nunga godang tahatai, tarangrangi nahombar tusi, jadi asa mardalan ma ingot-ingot (hepeng).
[Note: Nunga diparade hian hepeng laho ingot-ingot i. Dipasahat pihak paranak ma i tu Parsinabul ni Parboru, jala dipaulak ma muse sebagian tu pihak paranak, jala somal taida adong induk ni ingot-ingot i. Dihatahon ma hepeng ingot-ingot i.]
“Asa ingotma hita diangka sangkap dohot ulaontai. Rap mandok ma hita ingot-ingot tolu hali”
[Note: Diolophon natorop, dung taripar disuruh ma boruna laho mambagi ingot-ingoti tu sude naadong di inganan i].
[Note: Denggan do molo dijahahon angka keputusan naung disurati hian di husip-husip na mangarang-rangi. Boi do sian parboru manang paranak manjahahon keputusan i. Dungi pe baru dibagi hepeng ingot-ingoti. Dijou ma calon pengantin, adongma sahalak utusan sian paranak dohot sian parboru mandok hata poda tu pengantin, dungi disuru ma borhat manjalang jala masitandaan dohot angka tutur na ro].
Parsinabul ni Parboru:
“Boha Amangboru, ala nunga renta jala singkopbe ulaonta, asa taujungi (tatutup) dibagasan ende dohot tangiang. Boha Amangboru, ise ma namanutup?
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami. Sian hamu ma namanutup.”
Parsinabul ni Parboru:
“Dosma rohanta. Ala dison do Amang St…, ba pinasahatma tunasida.”
[Note: Marende jala ditutup ma dohot tangiang. Sambil mangaso (istirahat) satongkin, manghata-hatai, dihobasi boru ni hasuhuton parboru ma di dapur siboanon ni paranak, ima dekke, songon ulak ni sipanganon nabinoan ni paranak, laos tu panci manang sambongna i ma i dibahen, jala tangkas dipasahat tu pihak paranak. Masijalangan ma jala marhehe nauli ma angka tutur. Ima sahatna. Gabe ma jala horas!]
Catatan:
Di acara marhusip (mangarangrangi), molo pangoli naeng mangalap paribanna (boru tulang) laho gabe ripe (isteri), porlu ingoton:
- Tingki namangelekhon somba ni adat berupa sinamot Parhata ni Paranak, unang be mangihut hata “sitombol” manang “rambu pinudun”, songon i hata “ulaon sadari”. Alana, paribanna do dialap pangoli jala napatio mata ni mualna do i muse. Alai sudena i tu dos ni roha ma.
- Tulang ni pangoli unang be didok sijalo tintin marangkup, alai gabe sijalo surung-surung ma i.
- Ulaon sadari (paulak une) dipatupa di ari namangihut sesuai tu dos ni roha ni Parboru dohot Paranak.
Khusus tu bentuk ni ulaon taruhon jual (ulaon adat dialaman ni paranak) di tingki namarhusip/mangarangrangi, asa denggan jala sangap, sian pihak parboru ma parjolo mangido asa paranak paradehon amak tiar dohot angka nahombar tu ulaon adat i. Lapatanna, hata i unang parjolo ditariashon paranak, husip-husip sian suhut paranak tu suhut parboru manang tu parhata ni parboru.(*)